Goed waterbeheer lijkt een evidentie: er stroomt altijd proper water uit de kraan en woningen blijven gespaard van wateroverlast. Maar de klimaatverandering, met haar langere droogtes en fellere buien, stelt ons voor ongeziene uitdagingen en grote kosten. VLARIO pleit ervoor om volop te investeren in dit blauwe kapitaal.
Goed waterbeheer is geen luxeproduct. Het betekent zoveel als droge kelders en proper water uit je kraan. En hoewel de meeste burgers daar niet bij stilstaan, is dat in Vlaanderen verre van evident. De belangrijkste uitdagingen zijn de verspreide bebouwing, een strakke Europese deadline voor het bereiken van een goede waterkwaliteit (2027) en uiteraard de klimaatverandering, die zorgt voor zowel meer droogteperiodes als fellere onweersbuien.
De oplossingen voor die uitdagingen zijn bekend en haalbaar. Zo moeten we in de eerste plaats de verharding aanpakken. Want terwijl onze waterreserves slinken, gaat een groot deel van het regenwater verloren doordat het via verharde oppervlaktes rechtstreeks in onze riolen terechtkomt.
De afvoer van al dat regenwater drijft tegelijk de onderhoudskost van rioleringen op. De oplossing: meer infiltratie in de bodem én meer (her)gebruik. Dat is een gedeelde verantwoordelijkheid. De rioolbeheerder moet aan de slag, maar ook iedere burger kan bijdragen. Om dat te stimuleren, pleit VLARIO voor een infiltratiebonus. Wie z’n regenwater opvangt en ter plaatse houdt, wordt beloond. Dat motiveert om slimmer om te gaan met water.
Vlaanderen is één van de meest kwetsbare regio’s in de wereld
Berekeningen geven aan dat het aantal rioleringsoverstromingen de komende decennia zal toenemen, mogelijk met een factor vijf tot tien tegen 2100 als er geen maatregelen worden genomen om ons aan te passen aan het veranderende klimaat. Het aantal overstroombare woningen zou stijgen tot ongeveer één miljoen, en in steden als Antwerpen, Leuven, Dendermonde, Diest en Tienen zou het zelfs gaan om één woning op de vijf. Daarnaast dalen de grondwaterreserves en vermindert de waterkwaliteit als gevolg van de langere droge periodes; droge zomers zoals die van 1976 en 2018 zouden tegen 2100 eens om de 4 à 5 jaar kunnen voorkomen in Vlaanderen. En het aantal hittegolfdagen kan zelfs vertienvoudigen. Met z’n hoge bevolkingsdichtheid en verhardingsgraad is Vlaanderen de meest kwetsbare regio in Noordwest-Europa en zelfs één van de meest kwetsbare in de wereld.
Van klimaatuitdaging naar opportuniteit
De sleutel tot de oplossing ligt in ons aanpassingsvermogen. Voor die klimaatadaptatieplanning heeft de Vlaamse Overheid een centrale verantwoordelijkheid, via investeringen in duurzame infrastructuur en slimme technologieën, door doordacht ruimtebeleid, sensibilisering en gedragssturing. Maar ook lokale overheden en actoren spelen een sleutelrol. Steden en gemeentes die in een klimaatadaptatieplan ruimte geven aan water en groen, hebben de beste kaarten voor de toekomst. Ze beperken daardoor niet enkel het gevaar op wateroverlast, maar garanderen ook voldoende waterreserves, verbeteren de waterkwaliteit, en houden de hittestress onder controle.
Elke stad en gemeente zou in het meerjarenplan een klimaat(adaptatie)budget moeten inschrijven, zodat plannen uitgevoerd kunnen worden. Riolering is geen sexy thema waar gemeentelijke mandatarissen mee kunnen scoren. Maar wanneer men het integreert in het klimaat- en waterrobuust maken van de stedelijke omgeving, wordt het een ander verhaal: met propere waterlopen, minder overstromingen, minder hittestress, betere luchtkwaliteit, meer biodiversiteit, aangename blauw-groene recreatiezones en een hogere levenskwaliteit.
VLARIO is hét Vlaams kenniscentrum, overlegplatform en adviesorgaan voor duurzaam en integraal hemel-en afvalwaterbeheer in Vlaanderen. VLARIO ondersteunt haar leden in hun streven naar kwaliteit en benadrukt op alle niveaus de noodzaak van duurzame investeringen in het beheer van hemel- enafvalwater.